روایت‌شناسی تمثیلی داستانی

این مقاله به بررسی ویژگی­های روایی تمثیل­های داستانی می­پردازد. تمثیلِ داستانی که آن را معمولاً معادلallegory  در ادبیات غرب در نظر می­گیرند و گاه با عنوان تمثیل رمزی نیز از آن یاد می­شود، همچون داستانی با معنایی نهفته در پسِ آن تعریف می­شود. در زبان فارسی معمولاً تمثیل با غلبه رویکرد بلاغی مورد مطالعه قرار می­گرفته است، به همین دلیل تمثیل‏های داستانی نیز بدون توجّه به ویژگی­های رواییِ آن­ها، تنها با معیارهایی بلاغی سنجیده می­شده­اند. مقاله حاضر نشان می­دهد که محوریت رویدادها و حرکت بر خط داستانی واحد از مهم­ترین ویژگی­هایی است که به خوانش تمثیلیِ داستان یاری می­رساند. این بررسی، از سویی همسوییِ اهداف تعلیمی و شیوه­های روایی حکایات کهن را نشان می­دهد و از سوی دیگر، فرایند خوانشِ تمثیلیِ گونه رمان را نیز در گرو ارائه خلاصه­ای از طرح داستان بر مبنای حوادث روی داده در خط سیری واحد و برساختن لایه دوّم تمثیل بر مبنای آن می­داند. افزون بر این‏ها، با توجّه به تقسیم­بندی رواییِ توصیف و رویداد، ارتباط میان وجوه بلاغی و روایی تمثیل و چگونگی برآمدن نمادها از دل تمثیل­های داستانی نیز بررسی شده است.